Παραθέτω πιο κάτω ένα μεταφρασμένο απόσπασμα από το κείμενο του Groys για την θρησκεία στην ψηφιακή εποχή και το οποίο βρίσκω ενδιαφέρον, παρ'όλο που προσωπικά δεν διαχωρίζω την μορφή από το περιεχόμενο με ριζικό τρόπο και ούτε αποδέχομαι δυϊσμούς που απλουστεύουν τις οργανικές σχέσεις των ζωντανών σωμάτων.
Το μεταφρασμένο κομμάτι που δεν είναι η ουσία του δοκιμίου του Groys, αποτελεί απλά μια βάση για να πάει κανείς παραπέρα: όποιοι και να είναι οι όροι ανάλυσης μορφής/περιεχομένου, προέχει μια δαρβινιστικού τύπου θεώρηση που υπονοείται και σύμφωνα με την οποία, η εξέλιξη και η προσαρμογή των οργανισμών στις εξωτερικές συνθήκες είναι επιτακτική.
Απέχοντας από κάθε μορφή ιεραρχικά οργανωμένης θρησκείας, δεν παύω να θαυμάζω την αρχαιοπρεπή γλώσσα και ακριβώς γι'αυτό τον λόγο, πιστεύω ότι το αυθεντικό κείμενο πρέπει να παντρεύεται με την σύγχρονη απόδοσή του (μια γνωστική διαδικασία, που προϋποθέτει σκέψη και ζωντανό διάλογο, κάτι που απεύχονται οι αντιδραστικοί ιεράρχες) και να συνυπάρχουν αυτά με δημιουργικό και λειτουργικό τρόπο.
Η εκκλησία θα έπρεπε να αξιοποιήσει την αισθητική της παράδοση αναδεικνύοντάς την και αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τον έμπρακτο σεβασμό στους ενεργούς κώδικες της ζωής και με την διευκόλυνση της επικοινωνίας με τον κόσμο.
Απόσπασμα από το κείμενο του Boris Groys:
[...] φονταμενταλιστής χαρακτηρίζεται κάποιος που εμμένει όχι σε ένα σύνολο απόψεων αλλά σε συγκεκριμένες τελετουργικές πράξεις και στην ανάγκη να μην εγκαταλειφθούν ή τροποποιηθούν, με στόχο την πιστή και κατά γράμμα αναπαραγωγή τους. Ο αληθινός φονταμενταλιστής δεν ενδιαφέρεται να παραμείνει πιστός στην αλήθεια αλλά επικεντρώνεται στην τήρηση του τελετουργικού. Δεν νοιάζεται δηλαδή για τυχόν θεωρητικές ή μάλλον θεολογικές ερμηνείες της πίστης αλλά για το απτό φαίνεσθαι της θρησκείας.
Από μια θεώρηση των σύγχρονων θρησκευτικών κινημάτων που παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενεργά, θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται κυρίως για φονταμενταλιστικά κινήματα. Παραδοσιακά τείνουμε να μιλάμε για δύο είδη αναπαραγωγής: (1) αναπαραγωγή του πνεύματος κατά το πνεύμα, δηλαδή, αναπαραγωγή της αληθούς και εσωτερικής ουσίας του θρησκευτικού μηνύματος, και (2) αναπαραγωγή της εξωτερικής φόρμας μιας θρησκευτικής τελετουργίας. Η αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους αναπαραγωγής -του ζώντος πνεύματος ή του νεκρού γράμματος- διαποτίζει κάθε δυτική πραγματεία περί θρησκείας. Το πρώτο είδος αναπαραγωγής χαρακτηρίζεται σχεδόν πάντα ως αληθής αναπαραγωγή, ως η αυθεντική, 'εσωτερική' συνέχιση μιας θρησκευτικής παράδοσης - συνέχιση που τουλάχιστον προϋποθέτει, αν δεν επιβάλλει ρητά, την δυνατότητα ρήξης με την αυστηρά εξωτερική και συμβατική, παραδοσιακά και κατά την εκάστοτε ιστορική συγκυρία διαμορφωμένη εκδοχή της θρησκείας. Σύμφωνα με αυτή την πνευματική απόδοση της θρησκευτικής παράδοσης, η εσωτερική, πνευματική πιστότητα στην ουσία του θρησκευτικού μηνύματος νομιμοποιεί την απόπειρα των πιστών να προσαρμόσουν την εξωτερική, απτή μορφή του μηνύματος στις μεταβαλλόμενες ιστορικές περιστάσεις και συμφραζόμενα χωρίς να ενοχοποιούνται για υπόσκαψη της εσωτερικής αλήθειας του μηνύματος. Κάθε θρησκευτική παράδοση που διατηρεί την ικανότητα προσαρμογής στις σύγχρονες συνθήκες δίχως να απωλέσει την εσωτερική και ουσιαστική της ταυτότητα, επαινείται συνήθως ως μια ζωντανή, πνευματικά ισχυρή και ζωτική παράδοση ικανή να εξασφαλίσει την ιστορική της συνέχεια. Αντίθετα, η "επιφανειακή" εμμονή στην αυστηρή τήρηση του γράμματος, στην εξωτερική μορφή της θρησκείας, το "κενό" τελετουργικό, χαρακτηρίζεται κατά κανόνα σαν συμπτωματική της έλλειψης ζωτικότητας, ακόμη και ως μια προδοσία της εσωτερικής αλήθειας της συγκεκριμένης παράδοσης διά της μηχανικής αναπαραγωγής της νεκρής φόρμας.
Όταν μιλάμε για φονταμενταλισμό, εννοούμε αυτό ακριβώς, δηλαδή, μια εμμονή στο νεκρό γράμμα εις βάρος του πνεύματος. [...]
(η πρόχειρη απόδοση στα ελληνικά δική μου)
-- --
[...] the fundamentalist is a person who insists not so much on a certain set of opinions as on certain rituals not being abandoned or modified, and being faithfully and correctly reproduced. The true fundamentalist does not care about fidelity to the truth, but about the correctness of a ritual, not about the theoretical, or rather, theological interpretations of the faith, but about the material form of religion.
Now, if we consider those religious movements especially active today we observe that they are predominantly fundamentalist movements. Traditionally, we tend to distinguish between two kinds of repetition: (1) repetition of the spirit and in spirit, that is, repetition of the true, inner essence of a religious message, and (2) repetition of the external form of a religious ritual. The opposition between these two types of repetition—between living spirit and dead letter—informs all Western discourse on religion. The first kind of repetition is almost always regarded as true repetition, as the authentic, “inner” continuation of a religious tradition—the continuation that presupposes the possibility of a rupture with the merely external, conventional, historically accidental form of this tradition, or even requires such a rupture. According to this spiritualist interpretation of the religious tradition, the inner, spiritual fidelity to the essence of a religious message gives to a believer the right to adapt the external, material form of this message to the changing historical milieus and contexts without betraying the inner truth of this message. A religious tradition capable of transforming and adapting itself to changing circumstances without losing its inner, essential identity is usually praised as a living, spiritually powerful tradition capable of maintaining its vitality and historical relevance. On the other hand, “superficial” adherence to the mere letter, to the external form of religion, to the “empty” ritual is, as a rule, regarded as symptomatic of the fact that the religion in question lacks vitality, and even as a betrayal of the inner truth of this tradition by the purely mechanical reproduction of its external, dead form. Now, this is precisely what fundamentalism is, namely, the insistence on the letter as opposed to the spirit. [...]
http://www.e-flux.com/journal/view/49
photos: snapshots from the movie "the green mile"
Τα ασθενέστερα λαϊκά στρώματα χρειάζονται πάνω απ'όλα γερές βάσεις στην βασική και τη μέση παιδεία. Εκεί θα κριθεί το μέλλον της δημοκρατίας μας και εκεί χάθηκε (προσωρινά ελπίζω) το παιχνίδι.
Αντιλαμβάνομαι ότι ζούμε σε μια ταξική κοινωνία και ότι οι πλούσιοι έχουν επιλογές που δεν έχουν τα λαϊκά στρώματα, όμως η πρόσβαση στο αγαθό της εκπαίδευσης είναι κάτι πολύ σημαντικό για να το εγκαταλείπουμε στους λαϊκιστές των κομματικών νεολαιών. Αυτοί πρώτοι προδίδουν τα λαϊκά στρώματα.
Αν πρέπει να χρησιμοποιήσω ένα σλόγκαν, αυτό θα ήταν:
ΟΧΙ στην δωρεάν ανώτατη παιδεία για όλους, ΝΑΙ στη δωρεάν ανώτατη παιδεία για τους άριστους και ΝΑΙ στην (επιλεκτικά) δωρεάν βασική και μέση παιδεία για όλους.
Δεν ανακαλύπτω τον τροχό, αναδιατυπώνω μια συντηρητική αλλά ίσως ρεαλιστική άποψη και μελετώ σοβαρά και τις άλλες απόψεις. Θα εξηγήσω πιο συγκεκριμένα παρακάτω.
Κατά τη γνώμη μου, το καλό σχολείο κτίζεται μόνο με ποιοτικό έλεγχο και αριστοκρατικό σύστημα και όχι με πολιτικές που καταλήγουν στην ισοπέδωση και τραβάνε όλο το σύστημα στον πάτο. Στην Ελλάδα η πολιτική διαφθορά εμπεριέχει σχεδόν όλο το πολιτικό φάσμα και η ευθύνη της αριστεράς στο θέμα της παιδείας είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Τί ακριβώς πέτυχαν με την μαξιμαλιστική και φλύαρη στάση τους; Με τη δαιμονολογία και τις κινητοποιήσεις τους, βολεμένοι όπως ήταν μέσα στο μπάχαλο, τελικά πέτυχαν το χάλι της ακινησίας και το εξάμβλωμα των μουτζουρο-μουσαμάδων έξω από το ιστορικό κτήριο του Πολυτεχνείου, τους τραμπουκισμούς, τις φθορές κι εν τέλει, την αγαστή συνεργασία με το άθλιο πολιτικό κατεστημένο. Πανεπιστήμια, νοσοκομεία, πολεοδομίες, ΟΣΕ, δήμοι, παντού τα ίδια φαινόμενα εξαχρείωσης και κατασπατάλησης πόρων.
Αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι να έχουμε ένα άντε ...δύο πολύ καλά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια με ανεξάρτητη υπεύθυνη διοίκηση, ικανή να εκπονεί πολιτική δεκαετίας και να λογοδοτεί με εσωτερικές διεργασίες, αλλά και απέναντι στην πολιτεία με βάση την διεθνή κατάταξη για την διεκδίκηση κρατικής επιχορήγησης (...χωρίς διορισμούς από το κράτος και δίχως εκλογές από φοιτητικές οργανώσεις!). Αυτά τα ιδρύματα θα πρέπει να ανταγωνίζονται τα καλύτερα ιδρύματα του κόσμου και να προσφέρουν δυνατότητες υποτροφιών για τους άξιους, ειδικά για τα ικανά παιδιά που δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες. Όμως όσοι έχουν χρήματα και δεν αριστεύουν, θα εκμεταλλεύονται το ταξικό πλεονέκτημα όπως κάνουν ήδη, αλλά θα πρέπει να πληρώνουν με το παραπάνω αυτό που τους αναλογεί. Το κάνουν έτσι κι αλλιώς στο εξωτερικό. Γιατί όχι εδώ;
Η ποιοτική παιδεία στο ανώτατο επίπεδο κοστίζει υπερβολικά πολλά χρήματα. Στην Ελλάδα (αλλά νομίζω και πουθενά στον κόσμο) αυτή τη στιγμή δεν έχουμε την πολυτέλεια να την προσφέρουμε δωρεάν, αδιακρίτως ικανοτήτων, σε όλους (μπορούμε βέβαια να τους κοροϊδεύουμε όλους και να τους παρέχουμε υποβαθμισμένη κομματική προπαίδεια για να διαιωνίζουμε την πολιτική διαφθορά και να διώχνουμε τελικά τους άριστους φοιτητές).
Η άποψή μου είναι ότι αν νοιαζόμαστε πραγματικά για το μέλλον της χώρας, θα πρέπει να εξασφαλίσουμε δύο πρότυπα σχολεία (τύπου grandes écoles, Oxford, MIT... λέμε τώρα... τηρουμένων κάποιων αναλογιών) με υψηλά δίδακτρα για όσους δεν αριστεύουν -ας αφήσουμε τα ιδρύματα αυτά να επινοήσουν τις διαδικασίες αξιολόγησης, τα οποία να έλκουν εύπορους φοιτητές και από το εξωτερικό. Αυτά θα παράγουν την ραχοκοκκαλιά της δημόσιας διοίκησης και της έρευνας και θα αξίζει να επιδοτούνται αδρά και από την πολιτεία, αλλά θα πρέπει να είναι τόσο ανταγωνιστικά ώστε να βρίσκουν χρήματα και από την αγορά και τον ιδιωτικό τομέα γενικότερα. Σε αυτά θα μπορούν να αποκτούν πρόσβαση όσοι αριστεύουν και σε άλλες σχολές, ή όσοι τέλος πάντων ικανοποιούν τα ιδιαίτερα κριτήρια που θα ορίσουν αυτά τα ελίτ ιδρύματα.
Δύσκολα πράγματα βέβαια, που δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά οφείλουμε να το προσπαθήσουμε. Έχουμε τεράστια αποθέματα επιστημόνων σε όλο τον κόσμο, με τεχνογνωσία και όρεξη. Ας τους αξιοποιήσουμε επιτέλους κι ας τους αφήσουμε να δουλέψουν όπως ξέρουν.
Από κει και πέρα, η Ελληνική πολιτεία έχει μια άλλη εξαιρετικά σημαντική δουλειά που είναι να σκύψει πάνω από την βασική και τη μέση εκπαίδευση και να προσφέρει εκεί ουσιαστική και δωρεάν παιδεία για τα λαϊκά στρώματα, μια παιδεία που να προετοιμάζει τα μυαλά για την απίστευτη εποχή που ζούμε. Η άποψή μου είναι ότι και στις κατώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης (αλλά το ίδιο πιστεύω και για όλες τις υπηρεσίες και παροχές), πρέπει να υπάρχουν (κλιμακωτά) κάποια δίδακτρα / fees για όσους έχουν χρήματα, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ισονομία κατά το δυνατόν και να αντισταθμίζονται τα ταξικά πλεονεκτήματα. Διότι κακά τα ψέμματα, όσον αφορά στην εκπαίδευση, η ταξικότητα επηρεάζει τις επιδόσεις των παιδιών 'από την κούνια' και ο μόνος τρόπος να αντιπαλαίψεις τους αποκλεισμούς είναι να επιδοτήσεις την πρόσβαση των φτωχών στο ποιοτικό σχολείο.
Μπορεί αυτό να μην είναι ένα "επαναστατικό" σκεπτικό, αλλά είναι ένα εφικτό πρόγραμμα για την ταξική κοινωνία μας. Το να περιμένεις τη δευτέρα παρουσία για να δώσεις ευκαιρίες στους ανθρώπους που να ανταποκρίνονται στις δυνάμεις τους, είναι κάτι μεταφυσικό και το αφήνω στους ιερείς κάθε καταβολής.
Για μένα το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι το τυπολατρικό, πατερναλιστικό μοντέλο, η αγκίλωση στο παγωμένο παρελθόν, η ταλιμπανική (άλλοτε σοσιαλίζουσα και άλλοτε εθνικιστική) νεο-ορθόδοξη θεολογία του απόλυτου κρατισμού-συγκεντρωτισμού, η άρνηση της ποιοτικής διαφοράς και της διαφορετικότητας, αυτός ο μηδενιστικός ιδεαλισμός που απεύχεται το ρίσκο και την δημιουργικότητα οδηγώντας πάση θυσία στην απαξίωση της πραγματικής ζωής (με όλες τις αδικίες και τις ανισότητες που εμπεριέχει, αλλά και με όλο τον πλούτο και τις υγιείς δημιουργικές δυνάμεις που συστηματικά παραμελήσαμε).
Σε κάθε περίπτωση, κάποιος εξωτερικός παράγοντας έμελλε επιτέλους να εξαναγκάσει το εγχώριο πολιτικό σύστημα σε οριστική μετάλλαξη. Τα ψέμματα τελείωσαν, έρχεται το ΔΝΤ και είτε θα πιάσουμε τον νεοφιλελεύθερο ταύρο από τα κέρατα ή θα γίνει η επανάσταση και ο ...θεός βοηθός.
Για μένα που είμαι άθρησκη, η δεύτερη επιλογή είναι ψιλο-ακατανόητη. Ίδωμεν...
photo: snapshot from the movie "entre les murs" (eng. translation: the class)
Αναδημοσιεύω αυτό το άρθρο από τον διαδικτυακό τόπο του Σκάϊ επειδή έχω κουραστεί να ακούω φαφλατάδικες απόψεις που με στερεότυπο τρόπο και υπεροπτική ευκολία ενοχοποιούν την έννοια του κέρδους. Απόψεις που μου φαίνονται εντελώς ουτοπικές και ανιστόρητες καθώς η όποια γνώση διαθέτω με κάνει να αντιλαμβάνομαι τη σημασία της κερδοφόρας και εμπορικά συγκροτημένης δραστηριότητας σε όλες τις εποχές προκειμένου να προοδεύσουν οι κοινωνίες και να έχουν περιθώρια για τις όποιες άλλες υπερδομές όπως πχ την παραγωγή κουλτούρας. Δεν γνωρίζω σχετικές περιπτώσεις όπου υποβαθμισμένες κοινωνίες χωρίς παραγωγική βάση και δύναμη μπόρεσαν να προσφέρουν όραμα και οποιοδήποτε πολιτισμικό έρισμα στους πολίτες τους. Κάποτε θα πρέπει να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα και να αφήσουμε κατά μέρος τον αποστειρωμένο και εκ του πονηρού ιδεαλισμό (μια μάσκα είναι και από πίσω κρύβεται η πιο αισχρή φιλαυτία, ο φθόνος για τους ικανούς)... τον δήθεν αριστερής κοπής ιδεαλισμό κάποιων ομάδων με νοοτροπίες που μόνο καθυστέρηση υπόσχονται. Οι ευνοημένοι σε αυτή τη χώρα είναι ανάξιοι ως επί το πλείστον και παιδιά του πιο πρόστυχου κομφορμισμού. Τελικά, το παρακάτω άρθρο νομίζω ειλικρινά ότι λέει τα σύκα σύκα... ελπίζω να ανοίξει μια σοβαρή συζήτηση σε αυτόν τον τόπο, είναι καιρός.
Posts
Of course, at the same time, there was the internet boom, elections fought on youtube, the pirate party in Sweden, the various hacker groups advocating their seminal brand of digital communism with systemic agencies struggling as if to push back the wave created by technology and disaster economics.