(σχόλιο στο ΤVXS: http://www.tvxs.gr/r208058
σε ανάρτηση με τίτλο: Γράμμα από την Ολλανδία και η Σ. Τριανταφύλλου για τον ελληνικό Μεσαίωνα )
Διαφωνώ με την έκφραση 'ελληνικός μεσαίωνας', μάλλον θα ήταν σκόπιμο να μιλούσαμε για Αθηναϊκό μεσαίωνα, ή για σύνδρομο καταναγκαστικών αστικών σχηματισμών (urban dungeon).
Παρά τις ευφημιστικές εκστρατείες (διαφόρων free press) και τις υποκειμενικές παρεκκλίσεις μας, η Αθήνα είναι ψυχαναγκαστική και δηλητηριώδης πόλη. Γεμάτη παραδείγματα καταπατήσεων, όλο καυσαέρια και θόρυβο. Η πόλη αυτή δεν έχει ορίζοντα.
Μην υποτιμάτε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα έμβια όντα και την οικολογική τους μήτρα. Τηρουμένων των αναλογιών, αν συγκρίνετε τα στενά και κλειστοφοβικά δρομάκια σε ορισμένα χωριά της Χίου, θα δείτε ότι δεν απέχουν πολύ από την δαιδαλώδη και αδιάφανη οργάνωση του χώρου στο κέντρο της πρωτεύουσας. Οπωσδήποτε, στη Χίο που ανέφερα, πρωτίστως η κλίμακα αλλά και τα συμφραζόμενα (υλικά και χρήσεις), οι διαστρωματώσεις των σχεσιακών δομών και οι αντεκδικήσεις είναι περιορισμένες και χαμηλής πυκνότητας, με αποτέλεσμα να βιώνουμε την πίεση του αρχιτεκτονικού χώρου ως θωπεία. Σαν μια κρυψώνα που ξυπνά μια καθησυχαστική αίσθηση εγγύτητας. Αυτά, τουλάχιστον από τη σκοπιά του περιηγητή! Κάπως έτσι δεν νοιώθουμε και όταν περιδιαβαίνουμε τους σκελετούς προϊστορικών τεράτων ή τα κέρινα ομοιώματα δολοφόνων που αποτελούν μουσειακά εκθέματα; Δέος και ...ασφάλεια διότι γνωρίζουμε ότι η απειλή έχει παρέλθει και ότι πρόκειται για σκηνικό παιχνίδι. Μια ηθελημένη εικόνα που σκηνοθετεί τον θρίαμβο του ανθρώπινου πολιτισμού πάνω στο χάος και τη ριζική ανασφάλεια. Το θεατρικό δρώμενο παίζεται με όρους αίγλης και ιερότητας διευκολύνοντας τους ανθρώπους στην κατεύθυνση της επαφής τους με τον μυθικό ορίζοντα και τα επέκεινα. Την δημιουργία ενός τέτοιου προοπτικού ορίζοντα, την εγκαθίδρυση μιας ισορροπίας ανάμεσα στο μυθικό στοιχείο και την πραγματωμένη διήγησή του επιδιώκουν με διαφορετικούς όρους όλα τα επιτυχημένα αστικά συγκροτήματα.
Δεν λέω ότι δεν το καταφέρνει μερικές φορές και η Αθήνα, ή ότι δεν έχουν γίνει προσπάθειες. Όμως, στην Αθήνα, η πίεση της δίχως σχεδιασμό συσσώρευσης, η τόση αυθαιρεσία προβαλόμενη στον σμικρυντικό κάναβο του "χαμηλών προσδοκιών" αστικού ιστού, οξύνει ανεπανόρθωτα την έλλειψη ορίζοντα, το αίσθημα υφέρποντος πανικού και ωθεί τα άτομα σε "οιστριονική" διαταραχή. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί σε κάποιο βαθμό ο υποτιθέμενος χαρακτήρας του νεοέλληνα που μορφοποιείται σε τέτοιες συνθήκες αστικής ασφιξίας και αντανακλάται ανησυχητικά στην υπόλοιπη επικράτεια.
Συμπέρασμα: ας δούμε την κοινωνία και ως λειτουργία του χώρου. Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τις πιέσεις της ιστορίας και όσες εισάγονται από τον ευρύτερο κόσμο, πιστεύω ότι απαιτείται άμεσα μια πρακτική προσέγγιση των προβλημάτων από σκοπιά χωροταξική και πολεοδομική. Με απλά λόγια, πολλά από τα εγγενή και δυσεπίλυτα προβλήματα της πολιτικής μας οικονομίας θα απαλυνθούν με τον ριζικό εκτοπισμό των ΙΧ, το άνοιγμα της πόλης στη θάλασσα, τη δημιουργία πολλών πράσινων χώρων και χώρων περιπάτου, την τεχνοκρατικά συγκροτημένη επίλυση του προβλήματος των σκουπιδιών, τη δημιουργία εκτεταμένου δικτύου ποδηλατοδρόμων!! κ.λπ.
Οι άνθρωποι σιγά-σιγά θα αποβάλλουν το μέχρι τώρα άκρως δικαιολογημένο σύνδρομο καταδίωξης, τις υπερβολικά απότομες αντιδράσεις και την αδικαιολόγητη επιθετικότητα στην καθημερινότητα, εννοώ δηλ. τη νευρωτική μεγέθυνση των ζητημάτων που έχουν λύσεις, αρκεί να τις μεθοδεύσουμε.
Ειδάλλως, θα διαπιστώνουμε για παράδειγμα απλά την κρατική βία παραβλέποντας την προσωπική και συλλογική ακυβερνησία. Θα συνεχίσουμε να ζούμε μέσα σε μια τρύπα δίχως ορίζοντα, ξορκίζοντας με ανθρωποθυσίες τον φόβο του αγνώστου.
Το έχουμε πει ξανά και ξανά, ότι το ελληνικό κράτος είναι ουσιαστικά απαλλοτριωμένο από επιμέρους συμφέροντα και άρα αδύναμο, αφερέγγυο, άδικο, πηγή παραλογισμού. Εξ ου και τα φαινόμενα τόσο άστοχης ακραίας συμπεριφοράς απέναντι στους πολίτες και η απουσία του εκεί που χρειάζεται. Ας δώσουμε σημασία στον οίκο, στη διαρύθμιση, στις χωροθετήσεις, στις χρήσεις, με γνώμωνα την αποσυμφόρηση.
Μια τέτοια επένδυση θα συμπαρασύρει και τις δομές των σχέσεων σε θετική κατεύθυνση.
Posts
