Φονταμενταλισμός και μετάφραση των ιερών κειμένων

Παραθέτω πιο κάτω ένα μεταφρασμένο απόσπασμα από το κείμενο του Groys για την θρησκεία στην ψηφιακή εποχή και το οποίο βρίσκω ενδιαφέρον, παρ'όλο που προσωπικά δεν διαχωρίζω την μορφή από το περιεχόμενο με ριζικό τρόπο και ούτε αποδέχομαι δυϊσμούς που απλουστεύουν τις οργανικές σχέσεις των ζωντανών σωμάτων.

Το μεταφρασμένο κομμάτι που δεν είναι η ουσία του δοκιμίου του Groys, αποτελεί απλά μια βάση για να πάει κανείς παραπέρα: όποιοι και να είναι οι όροι ανάλυσης μορφής/περιεχομένου, προέχει μια δαρβινιστικού τύπου θεώρηση που υπονοείται και σύμφωνα με την οποία, η εξέλιξη και η προσαρμογή των οργανισμών στις εξωτερικές συνθήκες είναι επιτακτική.

Απέχοντας από κάθε μορφή ιεραρχικά οργανωμένης θρησκείας, δεν παύω να θαυμάζω την αρχαιοπρεπή γλώσσα και ακριβώς γι'αυτό τον λόγο, πιστεύω ότι το αυθεντικό κείμενο πρέπει να παντρεύεται με την σύγχρονη απόδοσή του (μια γνωστική διαδικασία, που προϋποθέτει σκέψη και ζωντανό διάλογο, κάτι που απεύχονται οι αντιδραστικοί ιεράρχες) και να συνυπάρχουν αυτά με δημιουργικό και λειτουργικό τρόπο.

Η εκκλησία θα έπρεπε να αξιοποιήσει την αισθητική της παράδοση αναδεικνύοντάς την και αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τον έμπρακτο σεβασμό στους ενεργούς κώδικες της ζωής και με την διευκόλυνση της επικοινωνίας με τον κόσμο.

Απόσπασμα από το κείμενο του Boris Groys:

[...] φονταμενταλιστής χαρακτηρίζεται κάποιος που εμμένει όχι σε ένα σύνολο απόψεων αλλά σε συγκεκριμένες τελετουργικές πράξεις και στην ανάγκη να μην εγκαταλειφθούν ή τροποποιηθούν, με στόχο την πιστή και κατά γράμμα αναπαραγωγή τους. Ο αληθινός φονταμενταλιστής δεν ενδιαφέρεται να παραμείνει πιστός στην αλήθεια αλλά επικεντρώνεται στην τήρηση του τελετουργικού. Δεν νοιάζεται δηλαδή για τυχόν θεωρητικές ή μάλλον θεολογικές ερμηνείες της πίστης αλλά για το απτό φαίνεσθαι της θρησκείας.

Από μια θεώρηση των σύγχρονων θρησκευτικών κινημάτων που παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενεργά, θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται κυρίως για φονταμενταλιστικά κινήματα. Παραδοσιακά τείνουμε να μιλάμε για δύο είδη αναπαραγωγής: (1) αναπαραγωγή του πνεύματος κατά το πνεύμα, δηλαδή, αναπαραγωγή της αληθούς και εσωτερικής ουσίας του θρησκευτικού μηνύματος, και (2) αναπαραγωγή της εξωτερικής φόρμας μιας θρησκευτικής τελετουργίας. Η αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους αναπαραγωγής -του ζώντος πνεύματος ή του νεκρού γράμματος- διαποτίζει κάθε δυτική πραγματεία περί θρησκείας. Το πρώτο είδος αναπαραγωγής χαρακτηρίζεται σχεδόν πάντα ως αληθής αναπαραγωγή, ως η αυθεντική, 'εσωτερική' συνέχιση μιας θρησκευτικής παράδοσης - συνέχιση που τουλάχιστον προϋποθέτει, αν δεν επιβάλλει ρητά, την δυνατότητα ρήξης με την αυστηρά εξωτερική και συμβατική, παραδοσιακά και κατά την εκάστοτε ιστορική συγκυρία διαμορφωμένη εκδοχή της θρησκείας. Σύμφωνα με αυτή την πνευματική απόδοση της θρησκευτικής παράδοσης, η εσωτερική, πνευματική πιστότητα στην ουσία του θρησκευτικού μηνύματος νομιμοποιεί την απόπειρα των πιστών να προσαρμόσουν την εξωτερική, απτή μορφή του μηνύματος στις μεταβαλλόμενες ιστορικές περιστάσεις και συμφραζόμενα χωρίς να ενοχοποιούνται για υπόσκαψη της εσωτερικής αλήθειας του μηνύματος. Κάθε θρησκευτική παράδοση που διατηρεί την ικανότητα προσαρμογής στις σύγχρονες συνθήκες δίχως να απωλέσει την εσωτερική και ουσιαστική της ταυτότητα, επαινείται συνήθως ως μια ζωντανή, πνευματικά ισχυρή και ζωτική παράδοση ικανή να εξασφαλίσει την ιστορική της συνέχεια. Αντίθετα, η "επιφανειακή" εμμονή στην αυστηρή τήρηση του γράμματος, στην εξωτερική μορφή της θρησκείας, το "κενό" τελετουργικό, χαρακτηρίζεται κατά κανόνα σαν συμπτωματική της έλλειψης ζωτικότητας, ακόμη και ως μια προδοσία της εσωτερικής αλήθειας της συγκεκριμένης παράδοσης διά της μηχανικής αναπαραγωγής της νεκρής φόρμας.

Όταν μιλάμε για φονταμενταλισμό, εννοούμε αυτό ακριβώς, δηλαδή, μια εμμονή στο νεκρό γράμμα εις βάρος του πνεύματος. [...]

(η πρόχειρη απόδοση στα ελληνικά δική μου)

-- --

[...] the fundamentalist is a person who insists not so much on a certain set of opinions as on certain rituals not being abandoned or modified, and being faithfully and correctly reproduced. The true fundamentalist does not care about fidelity to the truth, but about the correctness of a ritual, not about the theoretical, or rather, theological interpretations of the faith, but about the material form of religion.

Now, if we consider those religious movements especially active today we observe that they are predominantly fundamentalist movements. Traditionally, we tend to distinguish between two kinds of repetition: (1) repetition of the spirit and in spirit, that is, repetition of the true, inner essence of a religious message, and (2) repetition of the external form of a religious ritual. The opposition between these two types of repetition—between living spirit and dead letter—informs all Western discourse on religion. The first kind of repetition is almost always regarded as true repetition, as the authentic, “inner” continuation of a religious tradition—the continuation that presupposes the possibility of a rupture with the merely external, conventional, historically accidental form of this tradition, or even requires such a rupture. According to this spiritualist interpretation of the religious tradition, the inner, spiritual fidelity to the essence of a religious message gives to a believer the right to adapt the external, material form of this message to the changing historical milieus and contexts without betraying the inner truth of this message. A religious tradition capable of transforming and adapting itself to changing circumstances without losing its inner, essential identity is usually praised as a living, spiritually powerful tradition capable of maintaining its vitality and historical relevance. On the other hand, “superficial” adherence to the mere letter, to the external form of religion, to the “empty” ritual is, as a rule, regarded as symptomatic of the fact that the religion in question lacks vitality, and even as a betrayal of the inner truth of this tradition by the purely mechanical reproduction of its external, dead form. Now, this is precisely what fundamentalism is, namely, the insistence on the letter as opposed to the spirit. [...]

http://www.e-flux.com/journal/view/49

photos: snapshots from the movie "the green mile"

Η Σημειολογία της Αγιότητας σε Εποχές χωρίς σταθερά Υποκείμενα

Κάθε φωτογραφία είναι μια σκηνοθεσία.

Η συγκεκριμένη (από το ΤΒΧΣ) αναδίνει τελετουργική ιερότητα με τον λευκοντυμένο άγγελο Μαζιώτη να σύρεται ως αμνός προς σφαγή, ακολουθούμενος από τους μαθητές του και πλαισιωμένος από τους μαυροφορεμένους υπηρέτες του απρόσωπου κακού.

Η επική σκηνοθεσία παραπέμπει στην αρχετυπική μάχη του καλού με το κακό. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις τους πρωταγωνιστές προκειμένου να την διαβάσεις. Θα μπορούσε να ήταν εικόνα από τον πόλεμο των άστρων.
Τεχνικά, διαθέτει σίγουρα μια ιδιαίτερη δραματικότητα που φέρνει στο νου... γιατί όχι, το κιαροσκούρο του Καραβάτζιο, με το ῾παπαδοπαίδι᾽ Νικόλαο Μαζιώτη στον ρόλο του αγίου Σεβαστιανού.

Σε όσους δεν διαθέτουν ιδεολογική πανοπλία, η φωτογραφία θα προκαλέσει στην αρχή συγκεχυμένα, ίσως ένοχα και κάπως αναπάντεχα συναισθήματα συμπάθειας ή έστω προβληματισμού, αλλά και θλίψης "για το καημένο το παιδί που ...παρασύρθηκε;" ή "το παληκάρι που θα πάει χαμένο".

Η αφήγηση των στερεοτύπων έχει ενεργοποιηθεί με τη μορφή εσωτερικού μονολόγου ενεργοποιώντας με την σειρά της έναν ευρύτερο κοινωνικό χώρο που θα καταναλώσει με αμφίδρομο τρόπο τις αντιφατικές αφηγήσεις και προβολές των ηλεκτρονικών μέσων ανατροφοδοτώντας τες. Η μηχανή διαχείρισης του ενεργειακού περισσεύματος έχει στηθεί.

Εν τέλει, μετά από μηρυκασμό και χώνευση μέσω συμβολικής επεξεργασίας, η φωτογραφία θα καταχωριστεί ως τεκμήριο μιας τραγικής οριακότητας που δεν μπορεί παρά να φιλοδοξεί την ολοκλήρωση διά της οδού του μαρτυρίου. Όμως πρακτικά και μέσα στα συμφραζόμενα της εκάστοτε κονφορμιστικής νομοτέλειας όλων των κοινωνιών, στην συγκεκριμένη συγκυρία, η αγιότητα όπως και η σχιζοφρένεια, ενέχουν το αμετάκλητα ανατρεπτικό και αμετανόητο της ριζικής διαφοράς, το ναρκισιστικά επενδυμένο sui–generis μένος του Ενός, ίδιον της εγκληματικότητας, το υπερβατικό και ασυμβίβαστο της απόλυτης φιλοδοξίας, εν τέλει το επικίνδυνο αυτού του θεανθρώπου/σχιζοφρενούς δολοφόνου σωτήρα. Πάει ο άνθρωπος, μας μένει να διαχειριστούμε το σύμβολο.
Αυτά περί του υπολανθάνοντος σημειολογικού τοπίου.

Ακόμη και να γοητεύσει τους ανθρώπους, θα τους γοητεύσει ως οριακή αντανάκλαση, προειδοποιητικό σημείο της συντέλειας και θα εξορκιστεί/τιμωρηθεί/εξοστρακιστεί/θυσιαστεί για την συμβολική κάθαρση και επιβεβαίωση του κοινωνικού δεσμού.

Από διαφορετικές σκοπιές θα αναπαρασταθεί ως αποδιοπομπαίος τράγος, Ιφιγένεια, Σπάρτακος, Κοριολανός, Αννίβας, Ιησούς και Βαρραβάς.

Οι μέτοχοι της κοινωνίας, διαφωνούντες και μη, δεν μπορούν παρά να αποταυτιστούν στο φως της μέρας από τον παραβατικό δεσμώτη-άγγελο που απειλεί την ανοϊκή λειτουργία της ευφυούς μηχανής η σχέση με την οποία παράγει τα παιδιά τους, τις κόρες τους και την προσωπική τους σωματική ταυτότητα και πλασματική ιδιωτικότητα.

...αυτός δεν είναι που θέλει να καταργήσει την εξουσία, τον τεχνικό πολιτισμό και τους κάθε είδους περίτεχνους αυτοματισμούς που μας καταργούν ως απροστάτευτα πρωτόγονα πρωτεύοντα; κι αν καταργηθεί η Ρώμη-μηχανή ποιός θα εμποδίσει τους εξωγήινους να εισχωρήσουν στα σώματα των γυμνών πιθήκων; όσο κι αν σιχαίνεται το αφεντικό του ο καταπιεσμένος εργάτης και το σώμα του ο ξυνισμένος μικροαστός, άλλο τόσο και περισσότερο σιχαίνονται την γύμνια και την ανασφάλεια (την περίπτωση να χάσουν την προσθετική τους συλλογή από συσκευές, χώρους και οθόνες με τις οποίες λατρεύουν να συνομιλούν, να εκνευρίζονται και να βλαστημάνε) - ...θα φουντώσουν λοιπόν από τη θέαση του απαγορευμένου φρούτου και θα ξυπνήσει μέσα τους υπόκωφη επιθυμία να τον φάνε στα κρυφά. Θα τρέχουν τα σάλια τους για να τον δουν να φτάνει έστω μεταφορικά στην οργασμική κλιμάκωση της πίστης του ως μάρτυρας-πυροτέχνημα πάνω στον εικονικό σταυρό.

Όμως όπως υπονοήσαμε, ζούμε σε εποχές που τίποτα δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και να πάρει σταθερή μορφή, ειδάλλως θα διεκόπτετο η ροή του ζωογόνου αίματος της εξουσίας χωρίς την οποία θα χυνόμασταν έξω από τα σώματά μας και δεν θα ξέραμε πλέον τίποτα ούτε θα νιώθαμε οτιδήποτε μέχρι να ξαναμάθουμε τον κόσμο με πολύ πόνο και αίμα. Θα ήταν η επιστροφή στον πρωτογονισμό.

Στον δυτικό πολιτισμό πέρασαν προ πολλού οι εποχές του δικαίου του αίματος και της ολότητας του ενεστώτα χρόνου. Ούτε καν τους επαναστάτες δεν σταυρώνουν live στις new age ευρωπαϊκές δημοκρατίες, μια και το σύστημα δεν ενδιαφέρεται να παραδειγματίσει με το αίμα Ενός, συμπυκνώνοντας το ενοχλητικό αιμάτωμα. Έτσι κι αλλιώς το σχηματοποιημένο νόημα δεν ενδιαφέρει κανέναν και ως εκ τούτου έχει καταργηθεί. Ο σκοτεινός πυρήνας της αλήθειας έχει εκτοπιστεί στο όριο ακολουθίας γεγονότων που τείνουν στο άπειρο. Υπάρχουν δηλαδή μόνο επεισόδια δραματικής έντασης που απλά οξύνουν την επιθυμία με υποσχέσεις για μια ανεξάντλητη ακολουθία ολοένα και πιο σημαντικών γεγονότων έως την Μοναδικότητα-Singularity.

Στην ουσία, εδώ και πολύ καιρό, ο έλεγχος ασκείται στην "κβαντοκοινωνική σφαίρα" και ασκείται από τον καθένα μας (δρούμε όχι ως υποκείμενα αλλά ως ημιαγωγοί), μέσα από τους αέναους αντικαθρεφτισμούς μας σε ενεργά υποσύνολα με κοινωνική δυναμική. Η στοιχειώδης εξουσία αναπηδά σαν φωτόνιο στην διαχείριση ροής/αγωγιμότητας της πληροφορίας κι εκεί κυκλοφορεί ως γνώση-δύναμη-ηδονή, ανάμεσα στους κόμβους δικτύωσης των περιστασιακών ψευδο-υποκειμένων.

Δεν θα φτάσει λοιπόν ως τον σταυρό το δράμα, δεν θα μαρτυρήσει μεγαλειωδώς κεραυνοβολημένος από τον βασιλιά. Στη θέση του σημειακού βασιλιά οι μυριάδες των στατιστικά κατανεμημένων περιστασιακών βλεμμάτων και οι ρομποτικοί διαχειριστές της ροής τους.

Με λίγα λόγια, θα τον κατασπαράξουν τα μήντια, θα του πιουν το αίμα και όλη την ζουμερή πίστη ως διαφορά δυναμικού και θα τον ξεχάσουν. Έτσι μεταλλάχτηκε η μοίρα του Προμηθέα στην εποχή των δικτύων. Όποιος εκτοξεύεται στην ιδεόσφαιρα των αυτοματοποιημένων μηχανών παραγωγής εικόνων: γίνεται αναλώσιμο συλλογικό έργο τέχνης.
Κερδίζει την προβολή του στον τεχνητό ορίζοντα του συλλογικού βλέμματος (όπου η αγιότητα/δαιμονικότητα ταυτίζεται με την διασημότητα) και χάνει ο Ίκαρος το σώμα του, τα φτερά του, το έδαφος κάτω από τα πόδια του καθώς και τον λόγο ύπαρξής του.

Στην σκοτεινή απομόνωση, θα ξαναβρεί το νόημα προσευχόμενος ή γράφοντας κάτι συγκινητικά αξιόλογο που δεν θα εκπλαγώ αν είναι κάτι εντελώς μυστικιστικό με συλλογισμούς περί πατρίδας, θρησκείας και αίματος -από μια οπτική των αγγέλων.

Το κείμενο του εξωγήινου, σε μια παράγραφο θα λέει πως ...δεν υπάρχει δυνατότητα για κοινή αντίληψη και προοδευτικότερη διακυβέρνηση και δεν θα υπάρξει μέχρι να προκύψει μια σοβαρή πολιτική της καθημερινότητας. Μόνο μέσα στην καθημερινότητα υπεύθυνων πολιτών μπορούν να επανεφευρεθούν τα μέτρα και τα σταθμά των κοινωνικών διεκδικήσεων.

Αλλά ακόμη κι αυτές οι νουνεχείς διαπιστώσεις θα αποτελούν ιστορική παραμυθία δίχως νόημα για τα βιο-ρομποτικά συμπλέγματα ζωής, γνώσης και ηδονής.

Conversation with Jimmy about the music list at the bottom of the page

this playlist on your blog page, how am I supposed to understand it?

of course it's personal ... now light-hearted ... now more emotionally poignant ... depending where the light falls.

how does one transport things of significance from the past into the present?

those Cocteau Twins tracks, one of them I knew well, it was on the Treasure album which I would have been listening to in Manchester in the time running up to our visit to Greece.

I preferred their first two albums which were a little more dark in their enigmatic scintillation, but, as you say, it all depends on what you link it to.

I don't quite know how you can deal with the feelings that must come to the surface via the music which will immediately conjure up another time in your life and ultimately surely make you confront the fact of how long ago it was ... surely it can only result in a sense of loss for an earlier self??? ... you saw what happened to me when I went up to the rooftop flat when I stayed with you in 05. one could describe it as a kind of grief.

but I could be wrong ... perhaps the feeling is more one of fascination for something that can be reestablished using the new possibilities of the internet, like just adding water to a dried powder. something to re-explore and find new things in?

so would you have gone to see Alison Moyet with S. ?

is there any ambivalence in your attitude to these items belonging to western pop culture considering some of the themes you discuss relating to effects of aspects of western culture on Greek culture and language or behaviour of Greek artists?

since the playlist and some of these themes appear in the same place, what kind of signals does this send out?

* * *

hmm, serious questions. You are asking for it, so here you go...

The truth is that it's more a fiction of the past than nostalgia. It's more the metaphor about the dry powder and water and mainly, using the internet to discover the past once more and look at it as if it were ever present and open to experiencing anew. I don't feel it's something fixed or hard to get back to; my memories are vivid and confused, I have listened to some of these tracks many times, too many times to associate them with only one period. Even the Cocteau twins track that you know and which I had been listening to on a cassette together with that Seeds track a summer in Mykonos at around the age of 24, it is always new and old. I experience time as a strange continuum, I don't feel that it's far away, I'm still the same person, I still have the same feelings, a deeper perspective, it's an evolving process really. Thus, I am not nostalgic, I am there and here and it's all one thing looking for its form. The list is not conclusive or inclusive or definite or anything special, just an inspiration of the moment, an attempt to summon whatever comes to mind and slide on memories (an enjoyable ride, sporty and refreshing), always curious about the result, what kind of landscape I would find myself immersed in.

What excites me most is the availability of these tracks and the ease with which I can find them and choose which ones to include (in a list that would supposedly be personal and meaningful, which it is to some extent, but mostly, it's a performance on the internet, like a short story I would have composed here and now with some references to lived experience and I simply enjoy creating this fiction, the illusion for listeners that I am confessing something, that I am sharing something personal.) The truth is that my own experience is totally chaotic and under scrutiny and questioned every time and it's all quite light, much lighter and fun rather than deep or significant.

Anita Ward... is probably the oldest track, I remember listening to it together with my brother. But, it 's just a track from that time, late seventies, just a track.
The ELO song, I am not sure I ever listened to it in the past, it was probably more some other of their songs, like Evil Woman or Telephone line, but I chose the track I prefer to listen to now.

Emmanuelle was something fascinating, a sexy thing I could relate to as a teenager, now I appreciate the music on a different level, I think the melody is interesting and the whole thing has style, a certain European sensuality, a bit spoiled, light-hearted and silly, good fun for civilized french society girls and boys hahah Just like the sea sex and sun track which Pierre had introduced me to by giving me some cassette with french cult stuff.

No, I hardly ever get nostalgic about anything, I am beyond that, I have spent all my life thinking of loss and I have gotten used to the idea and the reality. My understanding of time is much more abstract. I am quite detached, I always adore observing, I am a hard core observer.

I would never go to see Alison Moyet, even though I respect her work, I am not interested in pop concerts, I am only attracted to abstract orchestral music and stuff that is very technical. I don't know exactly why, it's maybe because I can enjoy pop stuff better at home, as some sort of furniture or clothes.

My main focus is on re-exploring and I am definitely addicted to the internet and to information management.

Finally, no, no ambivalence with regard to these items. Western culture is my culture and greek culture is anything but pure. What I often talk about in my blog relates to badly digested influences and monkey mimicry, the inability of people to produce interesting work by combining things in meaningful ways in order to create new perspectives.
All my questions about Greek artists and matters of language are rooted in my own quest for haute cuisine culturelle that can combine different elements in a meaningful manner.

My fight is against provincialism, lack of empiricism, the lack of interest in reality, the absence of a pervasive critique of what is given, all the side effects of a retarded educational system and degenerate politics.

OK, special for Friends of Miranda P., I'll confess a little:
Sunday morning by the Velvet Underground... my first one night stand at Vauxhall! It was great and we listened to this song having some tea.
Stay (a little bit longer)... me a silly kid watching a sun protection lotion commercial on Greek TV and I fell in love with the song
Entao Eu Vou by Farida... in fact, as a kid I had seen a movie with my dad, it was the Italian b-movie "3 supermen in Tokyo" and there was a scene with the three silly guys in Tokyo by night. The soundtrack was Superju superman by Farida. I couldn't find it so I posted this one which I like a lot by the same artist.
Could you be loved by Bob Marley... I danced to it on a beach disco, on the sand, in Amorgos. Oh, so beautiful there!
Big in Japan, La Colegiala, Self Control... going crazy in Mykonos! I love love loved those nights
Can't seem to make you mine... either Ios or Mykonos, probably Ios after all, summer friends, carefree, so carefree and so much in love with the world
Summerhead... Chios island, we had a car and drove around in the beautiful summer landscapes, on the car cd player, this album by the Cocteau Twins. Oh, so smooth the driving, so light our hearts, am I getting nostalgic now or what







photo: snapshot from the movie "Gomorrah"

δωρεάν παιδεία: ποιοτικές διαφορές, προοπτικές και ζητούμενα

Τα ασθενέστερα λαϊκά στρώματα χρειάζονται πάνω απ'όλα γερές βάσεις στην βασική και τη μέση παιδεία. Εκεί θα κριθεί το μέλλον της δημοκρατίας μας και εκεί χάθηκε (προσωρινά ελπίζω) το παιχνίδι.

Αντιλαμβάνομαι ότι ζούμε σε μια ταξική κοινωνία και ότι οι πλούσιοι έχουν επιλογές που δεν έχουν τα λαϊκά στρώματα, όμως η πρόσβαση στο αγαθό της εκπαίδευσης είναι κάτι πολύ σημαντικό για να το εγκαταλείπουμε στους λαϊκιστές των κομματικών νεολαιών. Αυτοί πρώτοι προδίδουν τα λαϊκά στρώματα.

Αν πρέπει να χρησιμοποιήσω ένα σλόγκαν, αυτό θα ήταν:
ΟΧΙ στην δωρεάν ανώτατη παιδεία για όλους, ΝΑΙ στη δωρεάν ανώτατη παιδεία για τους άριστους και ΝΑΙ στην (επιλεκτικά) δωρεάν βασική και μέση παιδεία για όλους.
Δεν ανακαλύπτω τον τροχό, αναδιατυπώνω μια συντηρητική αλλά ίσως ρεαλιστική άποψη και μελετώ σοβαρά και τις άλλες απόψεις. Θα εξηγήσω πιο συγκεκριμένα παρακάτω.

Κατά τη γνώμη μου, το καλό σχολείο κτίζεται μόνο με ποιοτικό έλεγχο και αριστοκρατικό σύστημα και όχι με πολιτικές που καταλήγουν στην ισοπέδωση και τραβάνε όλο το σύστημα στον πάτο. Στην Ελλάδα η πολιτική διαφθορά εμπεριέχει σχεδόν όλο το πολιτικό φάσμα και η ευθύνη της αριστεράς στο θέμα της παιδείας είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Τί ακριβώς πέτυχαν με την μαξιμαλιστική και φλύαρη στάση τους; Με τη δαιμονολογία και τις κινητοποιήσεις τους, βολεμένοι όπως ήταν μέσα στο μπάχαλο, τελικά πέτυχαν το χάλι της ακινησίας και το εξάμβλωμα των μουτζουρο-μουσαμάδων έξω από το ιστορικό κτήριο του Πολυτεχνείου, τους τραμπουκισμούς, τις φθορές κι εν τέλει, την αγαστή συνεργασία με το άθλιο πολιτικό κατεστημένο. Πανεπιστήμια, νοσοκομεία, πολεοδομίες, ΟΣΕ, δήμοι, παντού τα ίδια φαινόμενα εξαχρείωσης και κατασπατάλησης πόρων.

Αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι να έχουμε ένα άντε ...δύο πολύ καλά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια με ανεξάρτητη υπεύθυνη διοίκηση, ικανή να εκπονεί πολιτική δεκαετίας και να λογοδοτεί με εσωτερικές διεργασίες, αλλά και απέναντι στην πολιτεία με βάση την διεθνή κατάταξη για την διεκδίκηση κρατικής επιχορήγησης (...χωρίς διορισμούς από το κράτος και δίχως εκλογές από φοιτητικές οργανώσεις!). Αυτά τα ιδρύματα θα πρέπει να ανταγωνίζονται τα καλύτερα ιδρύματα του κόσμου και να προσφέρουν δυνατότητες υποτροφιών για τους άξιους, ειδικά για τα ικανά παιδιά που δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες. Όμως όσοι έχουν χρήματα και δεν αριστεύουν, θα εκμεταλλεύονται το ταξικό πλεονέκτημα όπως κάνουν ήδη, αλλά θα πρέπει να πληρώνουν με το παραπάνω αυτό που τους αναλογεί. Το κάνουν έτσι κι αλλιώς στο εξωτερικό. Γιατί όχι εδώ;

Η ποιοτική παιδεία στο ανώτατο επίπεδο κοστίζει υπερβολικά πολλά χρήματα. Στην Ελλάδα (αλλά νομίζω και πουθενά στον κόσμο) αυτή τη στιγμή δεν έχουμε την πολυτέλεια να την προσφέρουμε δωρεάν, αδιακρίτως ικανοτήτων, σε όλους (μπορούμε βέβαια να τους κοροϊδεύουμε όλους και να τους παρέχουμε υποβαθμισμένη κομματική προπαίδεια για να διαιωνίζουμε την πολιτική διαφθορά και να διώχνουμε τελικά τους άριστους φοιτητές).

Η άποψή μου είναι ότι αν νοιαζόμαστε πραγματικά για το μέλλον της χώρας, θα πρέπει να εξασφαλίσουμε δύο πρότυπα σχολεία (τύπου grandes écoles, Oxford, MIT... λέμε τώρα... τηρουμένων κάποιων αναλογιών) με υψηλά δίδακτρα για όσους δεν αριστεύουν -ας αφήσουμε τα ιδρύματα αυτά να επινοήσουν τις διαδικασίες αξιολόγησης, τα οποία να έλκουν εύπορους φοιτητές και από το εξωτερικό. Αυτά θα παράγουν την ραχοκοκκαλιά της δημόσιας διοίκησης και της έρευνας και θα αξίζει να επιδοτούνται αδρά και από την πολιτεία, αλλά θα πρέπει να είναι τόσο ανταγωνιστικά ώστε να βρίσκουν χρήματα και από την αγορά και τον ιδιωτικό τομέα γενικότερα. Σε αυτά θα μπορούν να αποκτούν πρόσβαση όσοι αριστεύουν και σε άλλες σχολές, ή όσοι τέλος πάντων ικανοποιούν τα ιδιαίτερα κριτήρια που θα ορίσουν αυτά τα ελίτ ιδρύματα.
Δύσκολα πράγματα βέβαια, που δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά οφείλουμε να το προσπαθήσουμε. Έχουμε τεράστια αποθέματα επιστημόνων σε όλο τον κόσμο, με τεχνογνωσία και όρεξη. Ας τους αξιοποιήσουμε επιτέλους κι ας τους αφήσουμε να δουλέψουν όπως ξέρουν.

Από κει και πέρα, η Ελληνική πολιτεία έχει μια άλλη εξαιρετικά σημαντική δουλειά που είναι να σκύψει πάνω από την βασική και τη μέση εκπαίδευση και να προσφέρει εκεί ουσιαστική και δωρεάν παιδεία για τα λαϊκά στρώματα, μια παιδεία που να προετοιμάζει τα μυαλά για την απίστευτη εποχή που ζούμε. Η άποψή μου είναι ότι και στις κατώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης (αλλά το ίδιο πιστεύω και για όλες τις υπηρεσίες και παροχές), πρέπει να υπάρχουν (κλιμακωτά) κάποια δίδακτρα / fees για όσους έχουν χρήματα, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ισονομία κατά το δυνατόν και να αντισταθμίζονται τα ταξικά πλεονεκτήματα. Διότι κακά τα ψέμματα, όσον αφορά στην εκπαίδευση, η ταξικότητα επηρεάζει τις επιδόσεις των παιδιών 'από την κούνια' και ο μόνος τρόπος να αντιπαλαίψεις τους αποκλεισμούς είναι να επιδοτήσεις την πρόσβαση των φτωχών στο ποιοτικό σχολείο.

Μπορεί αυτό να μην είναι ένα "επαναστατικό" σκεπτικό, αλλά είναι ένα εφικτό πρόγραμμα για την ταξική κοινωνία μας. Το να περιμένεις τη δευτέρα παρουσία για να δώσεις ευκαιρίες στους ανθρώπους που να ανταποκρίνονται στις δυνάμεις τους, είναι κάτι μεταφυσικό και το αφήνω στους ιερείς κάθε καταβολής.

Για μένα το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι το τυπολατρικό, πατερναλιστικό μοντέλο, η αγκίλωση στο παγωμένο παρελθόν, η ταλιμπανική (άλλοτε σοσιαλίζουσα και άλλοτε εθνικιστική) νεο-ορθόδοξη θεολογία του απόλυτου κρατισμού-συγκεντρωτισμού, η άρνηση της ποιοτικής διαφοράς και της διαφορετικότητας, αυτός ο μηδενιστικός ιδεαλισμός που απεύχεται το ρίσκο και την δημιουργικότητα οδηγώντας πάση θυσία στην απαξίωση της πραγματικής ζωής (με όλες τις αδικίες και τις ανισότητες που εμπεριέχει, αλλά και με όλο τον πλούτο και τις υγιείς δημιουργικές δυνάμεις που συστηματικά παραμελήσαμε).

Σε κάθε περίπτωση, κάποιος εξωτερικός παράγοντας έμελλε επιτέλους να εξαναγκάσει το εγχώριο πολιτικό σύστημα σε οριστική μετάλλαξη. Τα ψέμματα τελείωσαν, έρχεται το ΔΝΤ και είτε θα πιάσουμε τον νεοφιλελεύθερο ταύρο από τα κέρατα ή θα γίνει η επανάσταση και ο ...θεός βοηθός.
Για μένα που είμαι άθρησκη, η δεύτερη επιλογή είναι ψιλο-ακατανόητη. Ίδωμεν...

photo: snapshot from the movie "entre les murs" (eng. translation: the class)