Φονταμενταλισμός και μετάφραση των ιερών κειμένων

Παραθέτω πιο κάτω ένα μεταφρασμένο απόσπασμα από το κείμενο του Groys για την θρησκεία στην ψηφιακή εποχή και το οποίο βρίσκω ενδιαφέρον, παρ'όλο που προσωπικά δεν διαχωρίζω την μορφή από το περιεχόμενο με ριζικό τρόπο και ούτε αποδέχομαι δυϊσμούς που απλουστεύουν τις οργανικές σχέσεις των ζωντανών σωμάτων.

Το μεταφρασμένο κομμάτι που δεν είναι η ουσία του δοκιμίου του Groys, αποτελεί απλά μια βάση για να πάει κανείς παραπέρα: όποιοι και να είναι οι όροι ανάλυσης μορφής/περιεχομένου, προέχει μια δαρβινιστικού τύπου θεώρηση που υπονοείται και σύμφωνα με την οποία, η εξέλιξη και η προσαρμογή των οργανισμών στις εξωτερικές συνθήκες είναι επιτακτική.

Απέχοντας από κάθε μορφή ιεραρχικά οργανωμένης θρησκείας, δεν παύω να θαυμάζω την αρχαιοπρεπή γλώσσα και ακριβώς γι'αυτό τον λόγο, πιστεύω ότι το αυθεντικό κείμενο πρέπει να παντρεύεται με την σύγχρονη απόδοσή του (μια γνωστική διαδικασία, που προϋποθέτει σκέψη και ζωντανό διάλογο, κάτι που απεύχονται οι αντιδραστικοί ιεράρχες) και να συνυπάρχουν αυτά με δημιουργικό και λειτουργικό τρόπο.

Η εκκλησία θα έπρεπε να αξιοποιήσει την αισθητική της παράδοση αναδεικνύοντάς την και αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τον έμπρακτο σεβασμό στους ενεργούς κώδικες της ζωής και με την διευκόλυνση της επικοινωνίας με τον κόσμο.

Απόσπασμα από το κείμενο του Boris Groys:

[...] φονταμενταλιστής χαρακτηρίζεται κάποιος που εμμένει όχι σε ένα σύνολο απόψεων αλλά σε συγκεκριμένες τελετουργικές πράξεις και στην ανάγκη να μην εγκαταλειφθούν ή τροποποιηθούν, με στόχο την πιστή και κατά γράμμα αναπαραγωγή τους. Ο αληθινός φονταμενταλιστής δεν ενδιαφέρεται να παραμείνει πιστός στην αλήθεια αλλά επικεντρώνεται στην τήρηση του τελετουργικού. Δεν νοιάζεται δηλαδή για τυχόν θεωρητικές ή μάλλον θεολογικές ερμηνείες της πίστης αλλά για το απτό φαίνεσθαι της θρησκείας.

Από μια θεώρηση των σύγχρονων θρησκευτικών κινημάτων που παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενεργά, θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται κυρίως για φονταμενταλιστικά κινήματα. Παραδοσιακά τείνουμε να μιλάμε για δύο είδη αναπαραγωγής: (1) αναπαραγωγή του πνεύματος κατά το πνεύμα, δηλαδή, αναπαραγωγή της αληθούς και εσωτερικής ουσίας του θρησκευτικού μηνύματος, και (2) αναπαραγωγή της εξωτερικής φόρμας μιας θρησκευτικής τελετουργίας. Η αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους αναπαραγωγής -του ζώντος πνεύματος ή του νεκρού γράμματος- διαποτίζει κάθε δυτική πραγματεία περί θρησκείας. Το πρώτο είδος αναπαραγωγής χαρακτηρίζεται σχεδόν πάντα ως αληθής αναπαραγωγή, ως η αυθεντική, 'εσωτερική' συνέχιση μιας θρησκευτικής παράδοσης - συνέχιση που τουλάχιστον προϋποθέτει, αν δεν επιβάλλει ρητά, την δυνατότητα ρήξης με την αυστηρά εξωτερική και συμβατική, παραδοσιακά και κατά την εκάστοτε ιστορική συγκυρία διαμορφωμένη εκδοχή της θρησκείας. Σύμφωνα με αυτή την πνευματική απόδοση της θρησκευτικής παράδοσης, η εσωτερική, πνευματική πιστότητα στην ουσία του θρησκευτικού μηνύματος νομιμοποιεί την απόπειρα των πιστών να προσαρμόσουν την εξωτερική, απτή μορφή του μηνύματος στις μεταβαλλόμενες ιστορικές περιστάσεις και συμφραζόμενα χωρίς να ενοχοποιούνται για υπόσκαψη της εσωτερικής αλήθειας του μηνύματος. Κάθε θρησκευτική παράδοση που διατηρεί την ικανότητα προσαρμογής στις σύγχρονες συνθήκες δίχως να απωλέσει την εσωτερική και ουσιαστική της ταυτότητα, επαινείται συνήθως ως μια ζωντανή, πνευματικά ισχυρή και ζωτική παράδοση ικανή να εξασφαλίσει την ιστορική της συνέχεια. Αντίθετα, η "επιφανειακή" εμμονή στην αυστηρή τήρηση του γράμματος, στην εξωτερική μορφή της θρησκείας, το "κενό" τελετουργικό, χαρακτηρίζεται κατά κανόνα σαν συμπτωματική της έλλειψης ζωτικότητας, ακόμη και ως μια προδοσία της εσωτερικής αλήθειας της συγκεκριμένης παράδοσης διά της μηχανικής αναπαραγωγής της νεκρής φόρμας.

Όταν μιλάμε για φονταμενταλισμό, εννοούμε αυτό ακριβώς, δηλαδή, μια εμμονή στο νεκρό γράμμα εις βάρος του πνεύματος. [...]

(η πρόχειρη απόδοση στα ελληνικά δική μου)

-- --

[...] the fundamentalist is a person who insists not so much on a certain set of opinions as on certain rituals not being abandoned or modified, and being faithfully and correctly reproduced. The true fundamentalist does not care about fidelity to the truth, but about the correctness of a ritual, not about the theoretical, or rather, theological interpretations of the faith, but about the material form of religion.

Now, if we consider those religious movements especially active today we observe that they are predominantly fundamentalist movements. Traditionally, we tend to distinguish between two kinds of repetition: (1) repetition of the spirit and in spirit, that is, repetition of the true, inner essence of a religious message, and (2) repetition of the external form of a religious ritual. The opposition between these two types of repetition—between living spirit and dead letter—informs all Western discourse on religion. The first kind of repetition is almost always regarded as true repetition, as the authentic, “inner” continuation of a religious tradition—the continuation that presupposes the possibility of a rupture with the merely external, conventional, historically accidental form of this tradition, or even requires such a rupture. According to this spiritualist interpretation of the religious tradition, the inner, spiritual fidelity to the essence of a religious message gives to a believer the right to adapt the external, material form of this message to the changing historical milieus and contexts without betraying the inner truth of this message. A religious tradition capable of transforming and adapting itself to changing circumstances without losing its inner, essential identity is usually praised as a living, spiritually powerful tradition capable of maintaining its vitality and historical relevance. On the other hand, “superficial” adherence to the mere letter, to the external form of religion, to the “empty” ritual is, as a rule, regarded as symptomatic of the fact that the religion in question lacks vitality, and even as a betrayal of the inner truth of this tradition by the purely mechanical reproduction of its external, dead form. Now, this is precisely what fundamentalism is, namely, the insistence on the letter as opposed to the spirit. [...]

http://www.e-flux.com/journal/view/49

photos: snapshots from the movie "the green mile"